در دنیای امروز، مقابله با تغییرات اقلیمی به یکی از مهم‌ترین چالش‌های جهانی تبدیل شده است. نهادهای مالی و سرمایه گذاران نقش اساسی در تأمین مالی پروژه‌های مرتبط با توسعه پایدار و کاهش ردپای کربن و انتشار گازهای گلخانه‌ای ایفا می‌کنند. بانک سرمایه‌گذاری اروپا (EIB Group [1]) به عنوان یک نهاد مالی فعال در اتحادیه اروپا، همواره تلاش کرده تا با اجرای سیاست‌های محیط زیستی، تأثیرات منفی کربنی خود را کاهش دهد. این مقاله به بررسی اقدامات این بانک در راستای کاهش ردپای کربن و مسیر آن برای رسیدن به اهداف توافق پاریس می‌پردازد.
برای مطالعه مقاله “مروری بر مفهوم ردپای کربن (Carbon footprint)” اینجا کلیک کنید.
اهداف کاهش انتشار کربن
بانک سرمایه‌گذاری اروپا (EIB Group) یک نهاد مالی در اتحادیه اروپا است که با تأمین مالی پروژه‌های مرتبط با توسعه پایدار به توسعه اقتصادی، اشتغال‌زایی و کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای کمک می‌کند. بانک سرمایه‌گذاری اروپا از سال ۲۰۰۷ اقدام به محاسبه و گزارش ردپای کربن خود به عنوان یک سازمان بزرگ و اثرگذار در انتشار کربن کرده است. این بانک تاکنون توانسته از هدف کاهش ۲۰ تا ۳۰ درصدی انتشار کربن اتحادیه اروپا تا سال ۲۰۲۰ فراتر رود. اکنون، این مؤسسه هدف جدیدی را برای همسویی بلندمدت فعالیت‌های داخلی خود با توافق پاریس تعیین کرده است.
بر اساس آمار و اطلاعات منتشر شده توسط EIB Group مجموع تامین مالی انجام شده توسط این نهاد مالی تا سال 2024 در پروژه های مرتبط با؛ تغییرات اقلیمی، اقدامات مشترک برای اهداف اقلیمی و پایداری زیست‌محیطی و توسعه پایدار محیط زیست در مجموع 44 میلیارد و 800 میلیون دلار براورد می شود.
بانک EIB قصد دارد تا انتشار ناخالص گازهای گلخانه‌ای خود را تا سال ۲۰۲۵ حدود ۳۰ درصد کاهش دهد. این میزان کاهش در مقایسه با سناریو عدم اجرای سیاست‌های کاهش کربن در نظر گرفته شده است. علاوه بر این، این تعهد معادل کاهش 12.4 درصدی انتشار گازهای گلخانه‌ای نسبت به سطح سال ۲۰۱۸ (سال پایه) است.
نمودار زیر روند انتشار گازهای گلخانه‌ای بانک سرمایه‌گذاری اروپا را در سناریوهای مختلف از سال ۲۰۱۳ تا ۲۰۲۶ نشان می‌دهد:
خط نارنجی: مسیر انتشار در حالت فعالیت‌های معمول (Business as usual) که نشان‌دهنده رشد انتشار در صورت عدم اجرای سیاست‌های کاهش است.
خط قرمز: سناریوی 5/1درجه سانتی‌گراد (مطابق با توافق پاریس)، که نیازمند کاهش 12.4 درصد انتشار تا سال ۲۰۲۵ نسبت به سطح ۲۰۱۸ است. (سناریوی 1.5 درجه سانتی‌گراد یکی از اهداف توافق پاریس است که تلاش می‌کند افزایش دمای جهانی را تا سال ۲۱۰۰ به کمتر از 1.5 درجه سانتی‌گراد نسبت به سطح پیش‌صنعتی (دوره قبل از انقلاب صنعتی، حدود ۱۸۵۰) محدود کند. این هدف مستلزم کاهش چشمگیر انتشار گازهای گلخانه‌ای از سوی دولت‌ها، صنایع و سازمان‌های بزرگ مانند بانک سرمایه‌گذاری اروپا است).
خط سبز: مقدار انتشار در سال پایه ۲۰۱۸ که به عنوان مرجع برای کاهش انتشار استفاده شده است.
اگر بانک سرمایه‌گذاری اروپا هیچ اقدامی برای کاهش ردپای کربن و انتشار گازهای گلخانه‌ای انجام ندهد، پیش‌بینی می‌شود که میزان انتشار آن تا سال ۲۰۲۵ بین ۱۶ تا ۲۲ درصد افزایش یابد. این به معنای آن است که در صورت ادامه روند فعلی و عدم اجرای سیاست‌های کنترلی، سطح انتشار کربن همچنان رشد خواهد کرد. در مقابل، برای همسویی با اهداف توافق پاریس، بانک متعهد شده است تا انتشار گازهای گلخانه‌ای خود را تا سال ۲۰۲۵ نسبت به سطح سال ۲۰۱۸ به میزان ۱۲.۴ درصد کاهش دهد.
مشکل اصلی اینجاست که بین مسیر پیش‌بینی‌شده رشد انتشار و هدف تعیین‌شده برای کاهش آن، یک شکاف ۳۰ درصدی وجود دارد. این شکاف که از آن به عنوان رشد فرضی سازمان یاد می‌شود، نشان‌دهنده اختلاف بین دو مسیر است: یکی مسیر طبیعی افزایش انتشار در صورت عدم اجرای سیاست‌های کاهش و دیگری مسیر موردنیاز برای کاهش انتشار و رسیدن به اهداف اقلیمی.
این اختلاف، چالشی بزرگ برای تحقق تعهدات محیط‌زیستی بانک محسوب می‌شود و تأکید می‌کند که ادامه فعالیت‌های معمول بدون تغییرات اساسی، دستیابی به اهداف کاهش کربن را ناممکن خواهد کرد. برای پر کردن این شکاف، لازم است که بانک سرمایه‌گذاری اروپا سیاست‌های نوآورانه‌تری برای کنترل و کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای اجرا کند، سرمایه‌گذاری در انرژی‌های پاک را افزایش دهد و راهکارهای پایداری را در تمامی ابعاد عملیاتی خود تقویت کند.
منابع انتشار گازهای گلخانه‌ای
انتشار گازهای گلخانه‌ای ناشی از جابه‌جایی
در سال ۲۰۲۲، ۹۸ درصد از کل انتشار خالص گازهای گلخانه‌ای بانک سرمایه‌گذاری اروپا مربوط به بخش حمل و نقل (Mobility Emissions) بوده است. این میزان در مقایسه با سال ۲۰۲۱، افزایش ۲۵۷ درصد داشته (عمدتاً به دلیل کاهش محدودیت‌های سفر ناشی از همه‌گیری COVID-19)، اما نسبت به سال پایه ۲۰۱۸، ۳۲ درصد کاهش یافته است. از آنجایی که بانک سرمایه‌گذاری اروپا یک نهاد مالی جهانی است، سفرهای کاری بخش جدایی‌ناپذیر از فعالیت‌های آن محسوب می‌شود. ۷۶ درصد از کل انتشار گازهای گلخانه‌ای مرتبط با جابه‌جایی، ناشی از سفرهای هوایی کاری بوده است، درحالی‌که ۹ درصد از این انتشار مربوط به رفت‌وآمد کارکنان به محل کار بوده است.
تأثیر کار از خانه بر انتشار گازهای گلخانه‌ای
برای سومین سال متوالی، تأثیر دورکاری در میزان ردپای کربن و انتشار گازهای گلخانه‌ای بانک سرمایه‌گذاری اروپا محاسبه شده است. بر اساس پروتکل گازهای گلخانه‌ای (GHG Protocol)، فعالیت‌های کاری از راه دور نیز در دسته انتشارهای مرتبط با رفت‌وآمد کارکنان قرار می‌گیرند، زیرا کارمندان در خانه از انرژی برای گرمایش، سرمایش، روشنایی و استفاده از تجهیزات الکترونیکی بهره می‌برند.
در سال ۲۰۲۲، ۵۷ درصد از کل ساعات کاری کارکنان بانک به‌صورت دورکاری سپری شد. این میزان معادل ۲,۱۵۶ تن CO₂e انتشار گازهای گلخانه‌ای بوده است که ناشی از مصرف انرژی در منازل کارکنان است. برخلاف تصور رایج که دورکاری را کاملاً بدون انتشار کربن می‌داند، این داده‌ها نشان می‌دهند که هرچند کار از خانه باعث کاهش انتشار ناشی از رفت‌وآمد فیزیکی به محل کار می‌شود، اما مصرف انرژی در منازل کارکنان همچنان سهم قابل‌توجهی در انتشار کربن دارد.
تأثیر سفرهای هوایی بر انتشار گازهای گلخانه‌ای
در سال ۲۰۲۲، مسافت طی‌شده از طریق سفرهای هوایی کارکنان بانک EIB برابر با 2/30 میلیون کیلومتر بود که نسبت به سال ۲۰۲۱، ۷۰۵ درصد افزایش داشته است. افزایش شدید در این شاخص عمدتاً به دلیل کاهش محدودیت‌های سفر ناشی از همه‌گیری COVID-19 بوده است. انتشار گازهای گلخانه‌ای ناشی از سفرهای هوایی نیز ۷۶۷ درصد نسبت به سال ۲۰۲۱ افزایش یافته، اما نسبت به سال ۲۰۱۸، ۴۰ درصد کاهش داشته است. دلیل این کاهش نسبی نسبت به سال ۲۰۱۸، استفاده بیشتر از ابزارهای دیجیتال و ویدئوکنفرانس برای برگزاری جلسات بوده است.
مقدار 86 درصد از انتشار گازهای گلخانه‌ای ناشی از سفرهای هوایی، مربوط به پروازهای کلاس تجاری در مسیرهای طولانی بوده است، درحالی‌که ۸ درصد از آن مربوط به پروازهای کوتاه‌مدت بوده و باقی‌مانده انتشار مربوط به پروازهای اقتصادی است. افزایش استفاده از کلاس تجاری در سال ۲۰۲۲، به دلیل سیاست‌های بهداشتی بانک در دوران پساکرونا بوده که کارکنان را ملزم به استفاده از این کلاس پروازی می‌کرد.
انتشار گازهای گلخانه‌ای ناشی از حمل‌ونقل زمینی
- سفرهای کاری با خودروهای شرکت تنها ۰.۱ درصد از انتشار خالص جابه‌جایی را تشکیل داده‌اند.
- سایر منابع انتشار مانند اجاره خودرو و سفر با مینی‌بوس تنها ۰.۴ درصد از کل انتشار جابه‌جایی را به خود اختصاص داده‌اند.
- ارسال بسته‌های پستی (Couriered Shipments) سهم ۰.۲ درصد از انتشار ناخالص را داشته اما به دلیل جبران‌سازی انتشار توسط شرکت‌های پستی، در محاسبات انتشار خالص برابر صفر در نظر گرفته شده است.
- مسافت طی‌شده از طریق قطار در سال ۲۰۲۲ برابر با ۸۰۶ هزار کیلومتر بوده که نسبت به سال ۲۰۲۱ افزایش قابل‌توجهی داشته است
تأثیر خودروهای شرکتی و شخصی بر انتشار کربن
در سال ۲۰۲۲، میزان انتشار ناشی از رفت‌وآمد کارکنان با خودرو شخصی ۱,۳۵۴ تن CO₂e بوده که ۱۲۰ درصد افزایش نسبت به سال ۲۰۲۱ را نشان می‌دهد. این افزایش عمدتاً به بازگشت کارکنان به دفاتر کاری پس از همه‌گیری COVID-19 و افزایش تعداد کارکنان تمام‌وقت مربوط می‌شود. درعین‌حال، استفاده از خودروهای شرکتی نیز ۱۰ درصد افزایش داشته است، اما به دلیل استفاده بیشتر از خودروهای هیبریدی و برقی، انتشار گازهای گلخانه‌ای این بخش ۳۰ درصد کاهش یافته است.
اقدامات بانک سرمایه‌گذاری اروپا برای کاهش انتشار ناشی از جابه‌جایی
بانک سرمایه‌گذاری اروپا برای کاهش نیاز به سفرهای کاری و استفاده از روش‌های حمل‌ونقل پایدار، اقدامات مختلفی را در دستور کار قرار داده است:
- ایجاد زیرساخت‌های دیجیتال و ویدئوکنفرانس برای جایگزینی سفرهای کاری در شرایطی که امکان‌پذیر باشد.
- تشویق کارکنان به استفاده از روش‌های حمل‌ونقل پایدار از جمله دوچرخه‌سواری و استفاده از وسایل نقلیه عمومی از طریق برنامه‌های آگاهی‌بخشی.
این اقدامات نشان‌دهنده تعهد بانک EIB به کاهش اثرات محیط‌زیستی جابه‌جایی کارکنان و ترویج شیوه‌های پایدار حمل‌ونقل است.
انتشار گازهای گلخانه‌ای مرتبط با ساختمان‌های بانک سرمایه‌گذاری اروپا
بانک سرمایه‌گذاری اروپا از سال ۲۰۰۹ تمام برق مورد استفاده در ساختمان‌های خود را از منابع تجدیدپذیر تأمین کرده است. بنابراین، برق مصرفی این بانک از نظر انتشار خالص گازهای گلخانه‌ای برابر با صفر در نظر گرفته می‌شود. با این حال، ۱۳ درصد از کل انتشار ناخالص بانک همچنان به مصرف انرژی در ساختمان‌ها اختصاص دارد که شامل برق مصرفی ۸۱ درصد و بخار خریداری‌شده برای گرمایش ۱۱ درصد می‌شود.
مصرف برق و انتشار گازهای گلخانه‌ای
در سال ۲۰۲۲، مصرف برق در دفاتر بانک ۱۷,۳۵۵ مگاوات‌ساعت بوده که نسبت به سال ۲۰۱۸، ۱۴ درصد کاهش داشته است. با این وجود، این میزان نسبت به سال ۲۰۲۱، ۱.۳ درصد افزایش یافته است که عمدتاً به دلیل بازگشت کارکنان به دفاتر کاری پس از دوران همه‌گیری COVID-19 بوده است.
انتشار ناشی از بخار مصرفی برای گرمایش
بخار خریداری‌شده دومین منبع بزرگ انتشار کربن در ساختمان‌های بانک است که ۲۶۱ تن CO₂e را شامل می‌شود. این میزان نسبت به سال ۲۰۱۸، ۶۱ درصد کاهش یافته است که عمدتاً به دلیل تغییر در منابع انرژی شبکه گرمایش منطقه‌ای Kirchberg بوده است. در سال ۲۰۲۲، این شبکه از ترکیب ۵۸ درصد انرژی زیست‌توده، ۳ درصد تولید هم‌زمان گاز و ۳۹ درصد سوخت‌های فسیلی برای تولید گرما استفاده کرده است.
انتشار ناشی از سایر فعالیت‌های مرتبط با ساختمان‌ها
مصرف کاغذ: با وجود افزایش مصرف در سال ۲۰۲۲ به ۵۸ تن، میزان انتشار ۴۳ تن CO₂e بوده که ۶۷ درصد کمتر از سال پایه ۲۰۱۸ است. این کاهش به دلیل اجرای سیاست‌های چاپ کمتر، استفاده از چاپگرهای مشترک و حذف خودکار اسناد چاپ‌نشده بوده است.
مصرف آب: میزان مصرف آب در دفاتر بانک ۴۹.۸۶۵ میلیون لیتر بوده که نسبت به سال ۲۰۲۱، ۲۶ درصد افزایش داشته است. افزایش مصرف آب عمدتاً به دلیل بازگشت کارکنان به دفاتر کاری بوده است.
مصرف گاز طبیعی: از آنجایی که ساختمان مهدکودک بانک از سال ۲۰۲۱ از شبکه گرمایش حذف شد، میزان مصرف گاز طبیعی و انتشار مرتبط با آن ۸۶ درصد کاهش یافته است.
مدیریت زباله: کل حجم زباله‌های تولیدی بانک ۴۳۶.۳ تن بوده که ۱۹ درصد کمتر از سال ۲۰۲۱ است. ۵۴ درصد کاهش انتشار کربن مرتبط با زباله‌ها نیز گزارش شده است. زباله‌های عمومی به روش احتراق دفع شده‌اند و بقیه زباله‌ها از جمله کاغذ، پلاستیک، فلز و چوب، بازیافت شده‌اند.
اقدامات کاهش مصرف انرژی و بهینه‌سازی ساختمان‌ها
بانک سرمایه‌گذاری اروپا برای کاهش مصرف انرژی و بهینه‌سازی انتشار گازهای گلخانه‌ای در ساختمان‌های خود، چندین اقدام را اجرا کرده است، از جمله:
- تنظیم سیستم‌های تهویه برای کاهش مصرف انرژی با حفظ تهویه ۱۰۰ درصد هوای تازه برای رعایت استانداردهای بهداشتی.
- تنظیم دمای داخلی ساختمان‌ها به ۲۱ درجه سانتی‌گراد در زمستان برای کاهش مصرف انرژی گرمایشی.
- مدیریت هوشمند روشنایی و تهویه بر اساس حضور کارکنان در دفاتر برای کاهش هدررفت انرژی.
نتیجه‌گیری
بانک سرمایه‌گذاری اروپا با اجرای سیاست‌های هدفمند در زمینه مدیریت انتشار گازهای گلخانه‌ای، سرمایه‌گذاری در انرژی‌های پاک و بهینه‌سازی روش‌های حمل‌ونقل و مدیریت منابع انرژی در ساختمان‌ها، در مسیر همسویی با اهداف توافق پاریس گام برداشته است. اگرچه چالش‌هایی همچنان وجود دارد، اما این بانک با اقدامات نوآورانه، از جمله کاهش وابستگی به سوخت‌های فسیلی، استفاده از منابع تجدیدپذیر و بهینه‌سازی مصرف انرژی، به عنوان یک الگوی موفق در کاهش ردپای کربن و انتشار گازهای گلخانه‌ای شناخته می‌شود. آینده پایدار مستلزم تعهد و همکاری بین دولت‌ها، مؤسسات مالی و بخش خصوصی است، و بانک سرمایه‌گذاری اروپا نشان داده که چگونه می‌توان با راهکارهای عملی، این اهداف را به واقعیت تبدیل کرد.
مراجع
[1] European Investment Bank Group
