گذار جهانی انرژی از نوع هیدروژنی، به عنوان بهترین گزینه تجارت بین‌المللی انرژی تجدیدپذیر، منجر به تغییرات ژئوپلیتیکی خواهد شد. در این میان بسیاری از کشورها فرصت‌های جدیدی برای تنوع بخشیدن به اقتصاد خود و تبدیل شدن به تولیدکننده و صادرکننده انرژی دارند. هیدروژن نقش مهمی در این زمینه ایفا می‌کند چرا که انرژی از منابع تجدیدپذیر را جهت ذخیره‌سازی و حمل و نقل بین‌قاره‌ای، چیزی شبیه بازار نفت و گاز مایع امروز، ممکن می‌سازد. در نتیجه هیدروژن تأثیر گسترده‌ای بر زنجیره‌های تامین انرژی در سال‌های آینده خواهد داشت.
یکی از جنبه‌های موضوع این است که کشورهایی که شرایط مساعدی برای تولید انرژی‌های تجدیدپذیر دارند، می‌توانند به صادرکننده انرژی تبدیل شوند که منجر به منطقه‌ای شدن شبکه‌های انرژی و همچنین رقابت برای تسلط فناوری‌های مرتبط زنجیره ارزش شود. تجارت هیدروژن و محصولات پایین‌دستی آن و همچنین جریان سرمایهگذاری بر روابط دوجانبه تأثیر خواهد گذاشت و پیوندها و وابستگی‌های جدیدی ایجاد خواهد کرد. نمونه اخیر قراردادهای بین چین و عربستان پیرامون انرژی‌های تجدیدپذیر با محوریت هیدروژن است. در نتیجه دیپلماسی هیدروژن فرصت‌های انتقال جهانی انرژی را برجسته می‌کند. به گفته هایکو ماس وزیر وقت امور خارجه آلمان به مناسبت گفتگوی گذار انرژی در برلین:
“تقریبا در هر نقطه از جهان می‌توان هیدروژن تولید کرد. استفاده از این فرصت و در عین حال به حداقل رساندن خطرات دگرگونی سیاست جهانی انرژی؛ این همان کاری است که ما می‌خواهیم با سیاست خارجی خود در مورد هیدروژن انجام دهیم.“
گذاری انرژی و وضعیت منابع انرژی ایران
در این بین کشور ما از هر دو منابع فسیلی و تجدیدپذیر غنی است. همچنین ارتباط خوبی از منظر اقتصادی به عنوان تولیدکننده و صادرکننده انرژی (نفت و گاز) با دیگر کشورها دارد. از آنجا که سیاست کشورها گذار به سمت منابع کم‌کربن جهت مصرف انرژی است، ایران در این بین جایگاه ایده‌آلی جهت تامین نسل بعدی حامل‌های انرژی، که از منابع تجدیدپذیر تولید می‌گردد، را دارا میباشد. قرارگیری بر روی کمربند خورشیدی، موقعیت ژئوپولیتیک کشور از منظر صادرات انرژی در کنار زیرساخت‌های موجود فسیلی، تعهدات بین‌المللی جهت کاهش تولید گازهای گلخانه‌ای، و حرکت کشورهای نیازمند انرژی به منابع کم‌کربن یا بدون کربن، حاکی از پتانسیل بالقوه کشور در تامین انرژی تجدیدپذیر آینده دنیا به فرم هیدروژن تجدیدپذیر میباشد.
همچنین سیاستگذاری 29 کشور شامل کشورهای در حال توسعه (چین و هند) و کشورهای توسعه یافته (اتحادیه اروپا، ژاپن و کره جنوبی،…) بر روی تامین انرژی آینده بر پایه حامل‌های انرژی تجدیدپذیر همچون هیدروژن و حامل‌های هیدروژن بهفرم مایع مانند متانول، آمونیاک، … با کاربری در تامین برق، بخش حمل و نقل، و تولید مواد شیمیایی، به این معنی است که کشور ایران با توجه به پتانسیل‌های موجود می‌تواند گزینه مناسبی برای صادرات این حامل‌های انرژی باشد. با این حال، متاسفانه کشورمان در زمینه انعقاد قراردادهای بین‌المللی دوجانبه تجارت هیدروژن موفق نبوده است.
ضرورت گذار هیدروژنی در ایران
بازار جهانی نوظهور هیدروژن، یک فرصت و تهدید است. رصد سرمایهگذاری کشورهای منطقه (عربستان، امارات، عمان، و قطر) حاکی از لزوم برنامهریزی پیرامون هیدروژن پاک (سبز یا آبی) میباشد. در نتیجه ما در کشور نیازمند ایجاد راهبرد ملی با مختصات زیرساختی کشور خودمان هستیم و که بتواند مدیریت تحقیق و توسعه زنجیره هیدروژن سبز در لایه‌های مختلف و مدیریت و نظارت بر تدوین این راهبرد ملی را به عهده بگیرد.
جهت توسعه اقتصاد هیدروژنی در ایران، نیاز است که بازارهای هدف با ثباتی برای هیدروژن پاک تولید شده در کشورمان شناسایی شود و همینطور سرمایهگذاری لازم برای توسعه زیرساخت تولید هیدروژن پاک در کشورمان ایجاد شود. برای این منظور، وجود یک دیپلماسی هیدروژنی فعال برای ایجاد و عضویت در سازمانهای مرتبط با تجارت هیدروژن و تشویق سرمایهگذاری خارجی در کشورمان حیاتی است. عضویت و حضور فعال در سازمانهای مرتبط با اقتصاد هیدروژنی، امکان رایزنی برای عضویت در قراردادها و پیمانهای دو یا چندجانبه را فراهم می‌کند و کشور را وارد زنجیره ارزش اقتصاد جهانی هیدروژنی، خواهد کرد.
اقتصاد جهانی هیدروژنی با توجه به سیاستهای کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای و مقابله با تغییر اقلیم گسترش خواهد یافت و در صورتی که کشورمان ایران، دیپلماسی فعال هیدروژنی نداشته باشد، فرصت عظیم اقتصادی را در دهه‌های پیش رو از دست خواهد داد.
مراجع
